کد مطلب:12174 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:3

گنجینه پرسمان » احكام

حكمت وجود آيات سجدهدار ]واجب يا مستحب[ در قرآن چيست؟

مهمترين حكمت آيات سجدهدار، در قرآن مجيد، قُربْ به خدا و اظهار عبوديت و بندگي انسان، در پيشگاه الهي است، بديهي است، هدف از خلقت انسان، تكامل روحي و قرب او به خدا بوده، و قرب در پرتو بندگي خدا، به دست ميآيد. سجده يكي از بهترين عبادتهاي انسان است. سجده، نهايت خضوع و ادب بنده در برابر مولاي خويش است، زيرا در اين حالت، انسان، شريفترين و عزيزترين عضو خود كه پيشاني است، بر خاك ميسايد و خود را در برابر عظمت و كبريايي ذات الهي، ناچيز و كوچك ميشمارد; از اين رو، سجده براي غير خدا، جايز نيست، مگر اين كه به امر خدا باشد; مانند سجده فرشتگان بر حضرت آدمغ.

در سورة عَلَق بعد از اشاره به سركشي و طغيان بعضي مشركان، و اذيت و آزاري كه آنها نسبت به رسول خدا6 و ياران وي روا ميداشتند، تا آن جا كه بنا داشتند، مانع سجدة رسول خدا در برابر ذات الهي شوند، به پيامبر تسلاّ ميدهد: هرگز آنها را اطاعت مكن، بلكه براي خدا سجده نما و به اين وسيله، خود را به او نزديك گردان.(علق،19) امام رضا7 ميفرمايد: نزديكترين حالت بنده به خداوند، زماني است كه در سجده باشد، و اين گفتار خداي تبارك و تعالي است كه فرمود: سجده كن و به من نزديك شو.( ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ج 4، ص 381، نشر مكتب الاعلام الاسلامي. )

از تدبّر و دقّت در آياتي كه دستور سجده داده، حكمت آن معلوم ميشود. در سوره سجده، يكي از علائم و ويژگيهاي مؤمن را سجدة وي در برابر تذكّر آيات الهي به حساب آورده با كلمة انّما كه به انحصار دلالت دارد، اين صفت مؤمنان را بيان مينمايد، كه تنها آنها هستند كه چنان شيفته و مجذوب سخن پروردگار خويش هستند كه وقتي آيات الهي را ميشنوند، به سجده ميافتند.(سجده،15)

حكمت سجده در اين آيه، نيز اظهار بندگي و خضوع انسان در برابر خدا است تا به اين وسيله، قرب به خدا پيدا كند.

در سورة نجم، به دنبال آياتي، دربارة توحيد و معاد، و اشاره به بعضي از امتهاي گذشته، كه بر اثر كفر و شرك، هلاك شدند، به كفار هشدار ميدهد كه اين همه سركشي نكنند و از گفتة رسول خدا6 در امر معاد تعجّب ننمايد، سپس دستور ميدهد سپس دستور ميدهد، اگر بخواهيد به سعادت برسيد، و مانند امتهاي گذشته هلاك نشويد: پس براي خدا سجده كنيد و تنها او را عبادت كنيد.

يازده سجده در قرآن، مستحب است، چون امر صريح به سجده در آن وارد نشده است; در بعضي موارد، داستان سجده فرشتگان الهي در برابر خداست; مانند آية 206 اعراف يا حكايت سجده موجودات آسمان و زمين و خورشيدو ماه، براي خداست; مانند آيات: (رعد،16); (نحل،49); (حج،18) و يا بيانگر سجده انبياي گذشته در برابر خدا است، مانند: مريم،58 و يا اشاره به توبيخ و سرزنش مشركان است كه آنها براي خدا سجده نميكنند، مانند آيات: (فرقان،60); (نمل،25); (انشقاق،21). فلسفه و حكمت استحباب سجده در اين موارد نيز، انقياد مؤمن و اظهار بندگي و قرب وي به خدا است. عليدر اينباره ميفرمايد: نزديك نميكند انسان را به خدا مگر زيادي سجود و ركوع.( ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ج، ص 382، انتشارات مكتب الاعلام الاسلامي. )

سعيد بن سيار ميگويد: از امام صادقپرسيدم: آيا در حال ركوع يا سجود از خدا طلب حاجت نمايم، فرمود: آري! در حال سجده دعا كن، زيرا نزديكترين حالت بنده به خدا هنگام سجده است; در آن حال براي دنيا و آخرت خويش از خدا طلب حاجت كن.( همان. )